Małgorzata Marcinkowska

Seminarium warsztatowe
w rodowym gnieździe Ignacego Krasickiego

-----W dniach 20 - 22 maja 2013 roku w niegdysiejszym, współcześnie odrestaurowanym zamku Krasickich w Dubiecku odbyło się pierwsze z czterech planowanych spotkań wykonawców zespołowego projektu badawczego Czytanie poetów polskiego oświecenia. Krasicki - Naruszewicz - Trembecki - Karpiński (2012 - 2017), realizowanego w Uniwersytecie Śląskim w Katowicach w ramach Narodowego Programu Rozwoju Humanistyki. Seminarium warsztatowe Nad tekstami Krasickiego zgromadziło ponad trzydziestu uczestników z kilkunastu krajowych ośrodków akademickich i naukowych. W czasie trzydniowych obrad każdy z referentów przedstawił roboczą wersję monograficznego opracowania wybranego przez siebie ut-woru Księcia Biskupa Warmińskiego.
-----Dubieckie seminarium warsztatowe, a także okolicznościowy druk z tekstami omawianymi przez referentów, przygotowany przez Kierowników "zespołu Krasickiego" - Teresę Kostkiewiczową oraz Romana Doktóra - poświęcone zostały pamięci Profesora Zbigniewa Golińskiego, znakomitego edytora oraz uważnego badacza pisarskiego dorobku i biografii Krasickiego. Na przestrzeni ostatnich kilkudziesięciu latach, jak podkreślili redaktorzy seminaryjnego wyboru tekstów, żadna poważna refleksja naukowa nad Krasickim i jego dorobkiem nie mogła się obejść bez patronatu Profesora, który "zostawił po sobie dzieło olbrzymie, poważne, nowatorskie i liczące się we współczesnej nauce o literaturze w sposób pierwszorzędny"*.
-----Wybór dubieckiego zamku na "czytanie Krasickiego" w pewnej mierze miał sentymentalny wymiar, na co zwróciła uwagę Teresa Kostkiewiczowa w czasie otwarcia seminarium. Równocześnie naukowe efekty trzydniowych obrad skłaniają do refleksji, iż miejsce tak silnie związane z biografią pisarza sprzyjało odkrywaniu nierozpoznanych dotąd sensów wpisanych w dzieła biskupa warmińskiego. Zyskały one na wyrazistości i stały się inspiracją do nowych, opartych na filologicznych podstawach odczytań jego utworów, a także odkrywczych interpretacji.
-----Walorem zaprezentowanych w trakcie seminarium odczytań dzieł Ignacego Krasickiego było harmonijne łączenie partii opisowych i analitycznych z interpretacyjnymi. Uczestnicy trzydniowego spotkania poświęcili uwagę utworom ujętym w ramy różnych gatunków uprawianych przez Krasickiego, takich jak: bajka, satyra, epos, powieść, esej, list, kazanie, rozmowy zmarłych. Wnikliwe omówienia sporego zespołu utworów księcia biskupa, charakteryzowanych przez referentów w kontekście i powiązaniu z innymi jego tekstami, a także z dziełami pisarzy rodzimego i europejskiego kręgu, znacząco wzbogaciły dotychczasową wiedzę na temat twórczych dokonań poety oraz łączności jego dorobku z piśmiennictwem oświeceniowym i tradycją literacką.
-----W monograficznych omówieniach wybranych dzieł Krasickiego uczestnicy seminarium scharakteryzowali zachowania, postawy i wartości, którym Krasicki poświęcił uwagę: grzeczność (Teresa Kostkiewiczowa), religijność (Tomasz Chachulski), cnotę, nadzieję, współczucie (Jolanta Kowal, Wiesław Pusz), prawdę, pobożność (Magdalena Ślusarska), umiar, harmonię, poszukiwanie "złotego środka" (Agata Seweryn) oraz szczęście (Paweł Pluta). Zajęli się także wpisanymi w jego teksty wątkami obywatelskimi i patriotycznymi (Tomasz Krzyżak, Bożena Mazurkowa, Jacek Głażewski), a także refleksjami nad zepsuciem obyczajów (Krystyna Stasiewicz, Tomasz Pokrzywniak) i pijaństwem (Jerzy Snopek) oraz problemami ekonomicznymi (Magdalena Toczyńska). Referenci poświęcili również uwagę piśmiennictwu okolicznościowemu, wpisanemu w szerszy kontekst kulturowy (Krystyna Maksimowicz), zaleceniom lekturowym pisarza (Magdalena Górska), poglądom poety na instytucję małżeństwa oraz sensualnym aspektom wizerunków kobiet w dziełach XBW (Aleksandra Norkowska) i zawartym w jego utworach refleksjom egzystencjalnym (Roman Doktór, Marcin Cieński, Joanna Szpendowska, Wojciech Kaliszewski). W czasie trzydniowych obrad przybliżono ponadto różne odcienie liryzmu poezji Krasickiego (Agata Roćko) i komunikacyjne aspekty jego prozy kaznodziejskiej (Klara Leszczyńska). Przedmiotem kilku wystąpień były nowe przemyślenia i ustalenia na temat powiązań dorobku tego pisarza z europejską i rodzimą tradycją literacką (Roman Dąbrowski, Roman Krzywy, Maciej Parkitny, Jacek Wójcicki, Natalia Kawałko) oraz inspirującego oddziaływania na późniejszych literatów (Barbara Czwórnóg-Jadczak). Wskazane wątki, motywy i zagadnienia świadczą o różnorodności problematyki rozważanej w trakcie obrad, którym towarzyszyły ożywione, krytyczne dyskusje nad interpretacyjnymi propozycjami referentów.
-----W wypowiedzi podsumowującej trzydniowe spotkanie warsztatowe Teresa Kostkiewiczowa zwróciła uwagę na niezwykle ważne, interesujące wystąpienia początkujących badaczy Oświecenia, które pozwalają z optymizmem myśleć o dalszych pracach związanych z lepszym rozumieniem twórczości Krasickiego. Warto podkreślić, że w czasie dubieckiego seminarium wielopokoleniowy zespół referentów i dyskutantów zaprezentował odkrywcze i zróżnicowane metodologicznie odczytania dzieł tego pisarza. W rezultacie przedstawione zostały interpretacje oraz reinterpretacje utworów, które zupełnie nowymi drogami dochodziły do sensów zawartych w dziełach Krasickiego. Niezwykle cennym rezultatem spotkania było także wydobycie z dorobku XBW tekstów dotąd niedostrzeganych, niedocenianych bądź pozostających na marginesie refleksji nad spuścizną poety, a jak się okazało - ukazujących istotne właściwości jego pisarstwa. Ważnym problemem podnoszonym w dyskusjach stała się kwestia rozległości i charakteru kontekstów interpretacyjnych, sposobów wbudowania ich w wypowiedź oraz możliwości ujawniania przez nie sensu utworów. Interesującym, nowym aspektem myślenia o poezji Krasickiego było ujawnienie komplikacji form podawczych - głównie w jego wierszach lirycznych. Interpretacyjne propozycje przedstawione w czasie obrad dopełniały także obszar z zakresu tematów "głębokich", organizujących pisarstwo XBW, przyniosły też interesujące refleksje nad recepcją jego twórczości. Podjęto ponadto kwestię biografii jako elementu uwewnętrznionego w dziele. Ożywiona dyskusja nad zaprezentowanymi odczytaniami dzieł Krasickiego dowiodła, że czynnik autobiograficzny w jego twórczości ma większe znaczenie, niż dotąd sądzono. Trzydniowe obrady ujawniły potrzebę dalszych refleksji nad tekstami tego poety, a także ukazały naturalną konieczność wielości i różnorodności języków interpretacji oraz sposobów opisu jego dzieł.
-----Dubieckie seminarium warsztatowe okazało się niezwykle cennym naukowo i poznawczo przedsięwzięciem. Jak podkreśliła Teresa Kostkiewiczowa, w sytuacji wielkiego zróżnicowania i zamętu literaturoznawczego, czytając Krasickiego, robimy to, co jest niepowtarzalne, niezbywalne w pracy historyka literatury i filologa: "Czytamy, szukając sensu, przekonani, że nie jest to sens raz na zawsze dany". Wiersze poety otwierają bowiem rozległe możliwości inspiracji i poszukiwań, zapewniając uboga-cenie wiedzy o jego twórczości i w takim samym stopniu poznanie nas samych.

*--[[T. Kostkiewiczowa, R. Doktór], Słowo wstępne, [w]: Czytanie poetów polskiego oświecenia. Ignacy Krasicki, Katowice - Warszawa - Lublin 2013, s. 7.